امروزه با افزایش استفاده از انرژی الکتریکی، نیاز به کنترل مصرف برق و افزایش ایمنی با استفاده از تابلو برق تک فاز و سه فاز بیش از گذشته احساس می‌شود. این تابلوها که از پرکاربردترین تجهیزات در صنعت و مصارف خانگی هستند، جریان برق را کنترل کرده و در صورت بروز نوسانات به صورت خودکار جریان را قطع می‌کنند تا از آسیب به تجهیزات جلوگیری شود.

تابلو برق سه فاز در واقع یک محفظه فلزی یا غیر فلزی است که تجهیزات برقی و الکترونیکی مختلف مانند کلیدها، سوئیچ‌های حفاظتی، نمایشگرهای ولتاژ، جریان و توان در آن نصب می‌شوند. این تابلوها علاوه بر کنترل و توزیع برق، مانع از شوک الکتریکی به اپراتور می‌شوند و همچنین تجهیزات داخلی را در برابر عوامل محیطی محافظت می‌کنند. تابلوهای برق سه فاز بسته به کاربرد در ابعاد مختلف، از کوچک تا بزرگ و چندبخشی ساخته می‌شوند.

از نظر طراحی، تابلوها در انواع مختلفی تولید می‌شوند. تابلوهای سیواکن (Sivacon) برای مکان‌های پرمصرف با ولتاژ بالا مانند نیروگاه‌ها، پست‌های برق، مترو و کارخانجات بزرگ استفاده می‌شوند. این تابلوها بسیار مقاوم و انعطاف‌پذیرند و در دو نوع دیواری و ایستاده تولید شده و بدون جوشکاری ساخته می‌شوند. تابلوهای ریتال (Rittal) نیز کاربرد مشابهی دارند اما فضای کمتری اشغال می‌کنند و در انواع دیواری و ایستاده ساخته می‌شوند. در این مدل، قاب تابلو با جوشکاری مونتاژ می‌شود و درب آن می‌تواند فلزی، شیشه‌ای یا طلقی باشد.

از نظر سطح ولتاژ نیز تابلوها به سه دسته تقسیم می‌شوند: فشار ضعیف با ولتاژ ۲۲۰ تا ۲۴۰ ولت که بیشتر در منازل و واحدهای کوچک کاربرد دارد، فشار متوسط با ولتاژ ۱۰۰۰ تا ۳۶۰۰۰ ولت که به صورت سلولی مونتاژ می‌شود و اجزایی مانند ترانس جریان، دژنکتور و رله دارد، و فشار قوی که ولتاژ آن بالاتر از ۳۶ کیلوولت است و نیازمند طراحی ویژه برای مقابله با قوس الکتریکی است.

از نظر محل نصب نیز تابلوها به انواع داخلی، فضای باز، ایستاده، دیواری (توکار و روکار)، رک یا قفسه‌ای، Swing با درب شیشه‌ای، کشویی برای حفاظت از موتور، مرکز قدرت (Power Center) برای تغذیه چند تابلو MCC و تابلوهای توزیع صنعتی تقسیم می‌شوند.

تفاوت اصلی تابلو برق تک فاز و سه فاز در ساختار و کاربرد آن‌هاست. سیستم تک فاز معمولاً در مصارف خانگی با ولتاژ ۲۲۰ ولت به کار می‌رود و شامل دو سیم هادی و نول است. توان لحظه‌ای آن متغیر بوده و بیشتر برای وسایل خانگی، پمپ آب و صنایع کم‌مصرف استفاده می‌شود. در مقابل، سیستم سه فاز شامل سه سیم هادی و یک نول با ولتاژ ۴۱۵ ولت است که توان لحظه‌ای آن ثابت بوده و برای مصارف صنعتی و تجهیزات قدرتمند مناسب‌تر و مقرون‌به‌صرفه‌تر است. سیستم سه فاز حتی در برخی ساختمان‌های مسکونی برای وسایلی مثل آسانسور نیز به کار می‌رود. البته هر دو سیستم خطر برق‌گرفتگی دارند ولی سه فاز به مراتب خطرناک‌تر است.

تابلو برق تک فاز با نصب ساده و دو سیم ورودی و خروجی، برق وسایل خانگی را تأمین می‌کند و گاهی چند تابلو تک فاز به هم متصل می‌شوند تا توان بیشتری فراهم کنند. در حالی که تابلو برق سه فاز با چهار سیم (سه فاز و یک نول) جریان پایدارتر و قوی‌تری دارد و امکان استفاده در صنایع و حتی تبدیل به سیستم تک فاز را نیز فراهم می‌سازد.

تفاوت برق تک فاز و سه فاز

• تک فاز:

  • مصرف خانگی

  • ولتاژ در ایران: ۲۲۰ ولت

  • دو سیم (هادی + نول)

  • توان لحظه‌ای متغیر

• سه فاز:

  • مصرف صنعتی و موتورهای قدرتمند

  • شامل سه فاز با اختلاف ۱۲۰ درجه

  • چهار سیم (سه هادی + نول)

  • توان لحظه‌ای ثابت → مناسب دستگاه‌های صنعتی

  • مقرون‌به‌صرفه‌تر در انتقال انرژی

  • کاربرد در برخی مصارف مسکونی (مثل آسانسور)